آیین‌های مردم مازندران در شب نخست چله بزرگ زمستان
تاریخ انتشار: ۲۹ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۵۸۲۵۲
شب آخر آذر و اول دی‌ماه به نام «میترا» و یا نام دیگر آن که ایرانی است به نام «یلدا» و نام دیگر ایرانی آن «شب چله» و نام مازندرانی آن «چله شو» است که فاصله میان گت چله و خورد چله، ۴۰ روز و در کوهستان‌ها ۶۰ روز است که در نقاط مختلف کشور و حتی مناطق گوناگون مازندران با آداب و رسوم خاص و ویژه‌ای برگزار می‌شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از بلاغ، شب یلدا یا به زبان مازندرانی «چله شو» شب اول زمستان است که در زندگی اهالی مازندران دارای آداب و رسوم خاصی است.
مردم اعتقاد دارند که این شب یک شب خوب و شادی آور است و در این شب بنا به سنت دیرین همه افراد خانواده دور هم جمع می شوند و با خوردن هندوانه، ماست، میوه و آجیل، سرمای فصل زمستان را از خود دور می‌کنند.
شب آخر آذر و اول دی‌ماه به نام «میترا» و یا نام دیگر آن که ایرانی است به نام «یلدا» و نام دیگر ایرانی آن «شب چله» و نام مازندرانی آن «چله شو» است که فاصله میان گت چله و خورد چله، ۴۰ روز و در کوهستان‌ها ۶۰ روز است که در نقاط مختلف کشور و حتی مناطق گوناگون مازندران با آداب و رسوم خاص و ویژه‌ای برگزار می‌شود.
مصطفی رستمی عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران و پژوهشگر آداب و رسوم مازندان در خصوص آداب و رسوم چله شو در میان مردم استان، می‌گوید: شب یلدا یا همان چله شو یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی محسوب می‌شود که در این جشن طی شدن بلندترین شب سال و سپس بلندشدن طول روزها در نیمکره شمالی که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته می‌شود.
وی افزود: به دلیل دقت گاه شماری ایرانی‌ها و انطباق کامل آن با تقویم طبیعی، همیشه و در تمایم سال‌ها، انقلاب زمستانی برابر با صبح اول دی‌ماه است و در واقع جشن شب چله همانند بسیاری از آیین‌های ایرانی ریشه در رویدادهای کیهانی دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، خاطرنشان کرد: خورشید در حرکت سالانه خود در آخر پاییز به پایین‌ترین نقطه افق خود در جنوب شرقی می‌رسد که باعث کوتاه شدن طول روز و افزایش زمان تاریکی شب می‌شود، اما از اول زمستان، خورشید مجددا به شمال شرق باز می‌گردد که نتیجه آن افزایش روشنایی روز و کاهش شب می‌شود.
پژوهشگر آداب و رسوم مازندان، ادامه داد: این رخداد مهم که نشانه تیزهوشی مردم ایران زمین بوده است که همواره بهترین نقاط عطف حیات را بهترین مناسبت‌ها بر می‌شمردند، مثل نوروز که به هنگام شکوفه گیاهان، نوروز می‌شود و یا نخستین طلوع خورشید در نیمه کره شمالی را به عنوان شب یلدا انتخاب می‌کنند، نشاندهنده هوشمندی ایرانیان است.
رستمی بیان کرد: یلدا بر خلاف اظهارات متعددی که مبنی بر ریشه عربی آن دارد اما عربی نیست، یک واژه سوریانی به معنای زایش است و در واقع شب چله هم مترادف شب یلدا است که منظور نخستین شب چله اول یا چله بزرگ زمستان است که گرامی داشته می‌شود.
وی عنوان کرد: این نخستین روز یا نخستین شب چله بزرگ یعنی نخستین شبی که بنا است صبح آن روز، نخستین طلوع خورشید در طول سال در نیمه شمالی رخ دهد و این رخداد در خیلی از منابع به عنوان یک تولد نامیدند و این تولد دوباره در طول سال از سوی ابوریحان بیرونی به نام «میلاد اکبر» نامیده شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، گفت: آیین‌های دل انگیزی نیز در این شب که می‌تواند از غروب آخرین خورشید سال یا آخرین غروب خورشید در نیمه جنوبی کره زمین آغاز می‌شود و در برخی از مناطق کشور ما تا هنگام طلوع خورشید (صبح) شب زنده‌داری می‌کنند و انی شب را پاس می‌دارند.
پژوهشگر آداب و رسوم مازندان، مطرح کرد: با گرد هم آمدن، شادمانه سخن گفتن، موسیقی، پای‌کوبی، شاهنامه خوانی، قرآن خوانی، دعاخوانی، جشن و سرور، حافظ خوانی، فال گیری، میل کردن انواع غذاها، میوه‌های رنگارنگ، انواع آجیل جات و شیرینی‌های محلی، این جشن را ایجاد می‌کنند و غذاهایی مثل گوشت، شیرینی و حلوا در میان ایرانیان باستان بسیار مرسوم بود.
رستمی اضافه کرد: برخی در این شب، نذر می‌کردند و نذری و ولیمه‌ای می‌دادند که شامل غذاهای پروتئینی مثل گوشت، نان و شیرینی بوده که در میان مردم توزیع می‌کردند و خیلی از ابزار نیایش در کنار این سفره‌ها وجود داشت.
وی اعلام کرد: غذاهای این شب ترجیحا غذاهای زندگی‌بخش و انرژی بخش، میوه‌های توانمند و سرخ‌رنگ مثل انار و هندوانه، که به رنگ خورشید و آتش بود، مرسوم بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، تاکید کرد: از جمله رسم‌های دیگری که خیلی زیبا است و در خیلی از مناطق استان هم‌اکنون نیز باب است، حضور کهن‌سالان و بزرگان خانواده در میان جمع میهمانی‌های شب یلدا است، کهن‌سالان نماد کهنسالی خورشیدند، نماد کهن اسطوره و الگوی خورشید هستند که در پایان پاییز رخ دوباره‌ای می‌نمایاند.
پژوهشگر آداب و رسوم مازندان، افزود: در جشن یلدا در خیلی از نقاط مازندران، شب نشینی‌های اعضای خانواده و اقوام انجام می‌شود، خیلی‌ها در این شب، خواستگاری می‌کنند، خیلی‌ها در این شب مراسماتی نظیر بله‌برون و تولد می‌گیرند و در واقع به هر نحوی این شب را گرامی می‌دارند.
رستمی اذعان کرد: از دیگر رسوم رایج فال حافظ است، فال گرفتن از کتاب حافظ بسیار در مازندران مرسوم است، از دیگر باز مردمان این دیار با شکستن گردو و از روی پوکی و پری آن، گوینده‌گویی فال می‌کردند و شانس و اقبال خودشان را امتحان می‌کردند تا بییند در آن چه چیزی نهفته است.
وی اظهار کرد: در برخی از نقاط استان، مشاعره و شعرخوانی حتی مرسوم است، برای همدیگر قصه‌های کهن تعریف می‌کنند تا به زیبایی این شب را سپری کنند و از کنار هم بودن لذت ببرند، خیلی‌ها قرآن می‌خوانند و از آیاتی که بر آرامش و نشاط نوید می‌دهد از آن بهره می‌برند.
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، تاکید کرد: امروز فرهنگ صنعتی و الکترونیک فعلی سبب شد تا خیلی‌ها این رفتارها را گاهی با استفاده از خیلی از نرم افزارهای مختلف و اینترنت و پیامک‌های کوتاه و غیره، پر کنند و پاس بدارند.
پژوهشگر آداب و رسوم مازندان، ادامه داد: تفعل مجازی در پایگاه‌های اینترنت ویژه فال‌گیری، پیامک‌ها، ابیات و اپلیکیشن‌های اجتماعی، در شرایط حال حاضر کرونایی و محدودیت‌های اجتماعی، می‌تواند کمک کند که تا افراد به صورت مجازی در کنار هم گرد آیند و برخی سنت‌ها را به شیوه‌های امروزی برپا کنند.
رستمی گفت: نکته دیگری که گفتن آن خالی از لطف نیست اشاره به سفره‌آرایی‌های ویژه یلدایی در نقاط گوناگون استان است، در این سفره‌آرایی‌ها که از خود سفره که در شمال کشور از سفره‌های پارچه‌ای رنگین و گلدوزی‌شده استفاده می‌شود آغاز و بر روی این سفره، خوردنی‌های متنوعی چیده می‌شود که چیدن بشقاب‌ها روی سفره، چیدن میوه‌ها با رنگ‌های مختلف، چیدن آجیل‌جات و غذاهای مختلف در کنار یکدیگر، نشاط آور و گرما بخش میهمانی‌ها است.
وی خاطرنشان کرد: قدیم‌ها در اتاقی که کرسی بود دور هم می‌نشستند و روی میز چهارگوش کرسی، سفره‌آرایی انجام می‌شد و ترجیح می‌دهند غذاها را در ظروف سفالی رنگین و نقره‌ای و مسی بچینند تا حس‌وحال کهن به آن‌ها منتقل شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، افزود: معمولا در کنار چیدمان سفره‌های یلدایی، قرآن معنای دل انگیزی به این شب‌ها می‌دهد و وجود شاهنامه و دیوان حافظ، صفای این سفره را افزون می‌کرد و جانمایی شمع‌ها روشنایی چشمان میهمانان را فراهم کند.
پژوهشگر آداب و رسوم مازندان، بیان کرد: کاسه‌های بلورین حاوی نوشیدنی و خوراکی‌های متنوع می‌توانست جلوه خاصی به این سفره دهد، شاخه‌های گل نرگس آزین بخش و گزینه معطر سفره‌های یلدایی بود و لذا دور چنین سفره‌ای، خواندن، نواختن، شعرخوانی و فال حافظ گرفتن، قطعا بر دل انگیزی کار می‌افزود.
رستمی عنوان کرد: نکته جالب توجه دیگر که در شب یلدا جلوه نمایی می‌کند، نمادهای این شب همگی در حول و حوش زایش و جاودانگی است و همگی می‌خواهند بگویند که خورشید نماد زایش و جاودانگی است و وقتی خورشید طلوع می‌کند یعنی جهان متولد می‌شود و این گردش روزگار پیوسته برقرار خواهد بود و به همین خاطر تمامی تنقلات، میوه‌ها و غذاها به نحوی بیانگر آن زایش و جاودانگی است.
وی افزود: به طور نمونه دانه‌های سرخ انار با آن نظم و ترکیب ویژه‌اش، ذریه‌های حیات را نشان می‌دهد که جلوه‌گر زایش است که رنگ سرخ عاشقانه را به خوبی بیان می‌کند، هر میوه تخمداری مثل هندوانه بیانگر زایش است و رنگ تند قرمز هندوانه بیانگر رنگ آتش، حرارات و عشق است؛ یا برخی غذاهایی که با برنج تولید می‌شود، شیرینی‌ها و حلواهای کنجدی، پشت زیگ، دختردانه، گندم برشته، نان‌های محلی و غیره از جمله علاقمندی‌های مازندران در ذایقه‌شان است که حاکی از تنوع سفره مازندرانی‌ها در این شب دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، مطرح کرد: انواع آجیل‌ها، سبزی‌ها در کنار هم و استفاده از نان و پنیر و سبزی توسط برخی از سفره‌آرایان شمال ایران، پخت آش ویژه شب یلدا از جمله مرسومات این شب در مازندران است که خیلی از این گزینه‌ها خاصیت درمانی نیز دارند.
پژوهشگر آداب و رسوم مازندان، ادامه داد: گردو از جمله آجیل‌های رایجی است که توسط مازندرانی‌ها در این شب استفاده می‌شود.
رستمی گفت: در واقع عمدتا هندوانه نماد شب یلدا است که خود ترکیبی از رنگ سبز و سرخ است که سبزی نماد طبیعت و سرخ نماد عشق و محبت است و استفاده از سبزی و میوه‌های سرخ هم در همین راستا است که وقتی کنار هم جمع می‌شوند به معنای یک زندگی جاودان و ماندگار است.
در مازندران به جرات می‌توان گفت که بخش مهمی از انجام تدارکات یلدا بر عهده خانم‌های خانواده است، آماده کردن انواع شیرینی محلی خانگی، غذاهای لذیذ شب چله و چیدمان میز یلدا همانند بسیاری از شهرهای ایران توسط خانم‌ها و مادران خانه انجام می‌شود.
در شب یلدا هر سال دوستان و فامیل در خانه یکی از اهالی روستا یا در مناطق شهری در منزل یکی از همسایه‌ها جمع می‌شوند؛به همین منظور معمولاً خانم‌های فامیل و برخی همسایه‌ها از صبح روز ۳۰ آذر دور هم جمع می‌شوند و با کمک هم شیرینی‌ها، غذاها را آماده کرده و تزئینات شب یلدا را انجام می‌دهد.
خوردن انار، ماست، میوه، آجیل و تنقلاتی مثل گندم برشته، تخم بو داده هندوانه و کدو، کدو حلوایی پخته و مزه‌دار شده با دارچین و عسل، ازگیل یا کنوس، آجیل و میوه خشک که به همه آن‌ها «شب چره» می‌گویند از جمله آداب و رسوم شب یلدا در مازندران است.
انتهای پیام/
منبع: دانا
کلیدواژه: عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران جمع می شوند نام دیگر کنار هم شب یلدا خیلی ها سفره ها میوه ها شب چله چله شو
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۵۸۲۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تیرانداز ملی‌پوش مازندرانی قهرمان کشور شد
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مازندران، رئیس هیات تیراندازی مازندران گفت: دومین مرحله مسابقات آزاد اهداف پروازی در بخش اِسکیت در سایت اهداف پروازی ورزشی آزادی برگزار شد و علی دوستی تیرانداز ملی‌پوش مازندرانی به مقام نخست دست یافت.
بهروز اسکندرنیا با اشاره به اینکه دومین دوره مسابقات آزاد اهداف پروازی و رنکینگ شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳ در سایت اهداف پروازی با معرفی نفرات برتر در رشته‌های تراپ و اِسکیت به پایان رسید، افزود: در رشته اِسکیت علی دوستی با غلبه بر رقبایی از تهران و گلستان بر سکوی نخست ایستاد.
حقوق کدام یک از ایثارگران در سال ۱۴۰۳ افزایش داشت؟